Het proces van gebiedsanalyses

Voor een integrale gebiedsanalyse kan op hoofdlijnen het volgende proces worden gevolgd:

1. Analyse van de huidige situatie en systeembegrip;
2. Maatregelen: doelbereik, effecten en afweging: een iteratief proces waarbij maatregelen op een steeds fijner niveau worden afgewogen en uitgewerkt, op basis van het systeembegrip: zodat water en bodem sturend zijn. Bovenstaande twee stappen zijn terug te vinden in het filter ‘werkstap’ in de toolbox.

1. Analyse van de huidige situatie en systeembegrip

Een gemeenschappelijk systeembegrip is een randvoorwaarde voor een geslaagd gebiedsproces. Watersysteemkennis is daarom cruciaal in de integrale gebiedsanalyses. Dit geldt ook voor mogelijkheden om dit op een eenvoudige manier te delen en uit te leggen aan stakeholders. De afbeelding hieronder toont de verschillende disciplines die nodig zijn voor een integrale gebiedsanalyse voor het thema water. In de toolbox kan hierop gefilterd worden met het filter ‘vakgebied’. De afbeelding toont per discipline voorbeelden van aspecten die in een gebiedsanalyse onderzocht kunnen worden. Bedenk dat de figuur zich alleen richt op waterbeheer. In werkelijkheid zijn er meer thema’s die ruimte vragen in een gebied (zoals recreatie, energietransitie, etc.).

2. Maatregelen: doelbereik, effecten en afweging

Het opgebouwde systeembegrip vormt de basis van het streefbeeld en vormt het uitgangspunt om te komen tot maatregelen. Bij deze gehele cyclus is systeembegrip van groot belang.

Er wordt gewerkt van grof naar fijn. Van bijvoorbeeld stroomgebied naar deelgebied. Van visies en structurerende keuzes, naar maatregelen op hoofdlijnen met kentallen, naar modellen, tot uitgewerkte maatregelpakketten en ontwerpen.

A) Streefbeeld

De cyclus begint met het ontwikkelen van een gemeenschappelijk streefbeeld (ofwel: een visie, toekomstbeeld), bijvoorbeeld voor 2050 en 2100. Dit op basis van het systeembegrip uit stap 1. Hoe ziet het systeem er in de toekomst uit? Het is daarbij mogelijk om onderscheid te maken tussen harde eisen en wensen. Op die manier is het beter mogelijk om te prioriteren. Er vinden namelijk autonome ontwikkelingen plaats: superpositie van klimaateffecten op het huidig systeem is daarom nodig. En welke doelen moeten er dan behaald zijn? Welke ruimtevragers hebben we dus?

B) Mogelijke maatregelen

Hier komt de toolbox van pas: er zijn verschillende Deltafacts, handboeken en kansenkaarten die hierbij behulpzaam zijn.

C) Doelbereik en neveneffecten

Worden de doelen gehaald met deze maatregelen? Ook hierbij is het mogelijk om onderscheid te maken naar eisen en wensen om zo goed te prioriteren. Waterbeheerders kunnen juist meerwaarde bieden in het gebiedsproces door consequenties van keuzes in beeld te brengen. Hoe ziet de kaart eruit als we het landgebruik compleet aanpassen aan het huidige water- en bodemsysteem? Hoeveel extra waterberging hebben we nodig als we alle peilen tot 20 á 40 cm-mv ophogen? 

D) Afweging maatregelen

In de (bestuurlijke) afweging van maatregelen is meer dan alleen systeembegrip nodig, en is bijvoorbeeld ook een kostenbeeld en draagvlak belangrijk. Als al deze aspecten concreet worden, is een transparante en gedegen afweging in het gebiedsproces mogelijk, en pas dan kunnen de juiste keuzes gemaakt worden. Dat kan eerst een keuze op hoofdlijnen zijn (zoals de structurerende keuzes) om vervolgens opnieuw de cyclus in te gaan voor uitwerking op maatregelniveau.

Er wordt benadrukt dat in de praktijk ook andere thema’s, uitdagingen en transities een rol krijgen in deze fase. Denk daarbij aan andere ruimtevragers, zoals de energietransitie, woningbouw en recreatie. Deze website richt zich op waterbeheer, maar er spelen meer zaken.

Op de pagina Meer over het NPLG is meer informatie te vinden over het proces.